مذاکره احتمالی ایران و آمریکا؛ گزینه تنشزدایی یا راه حل نهایی؟
- مذاکره احتمالی ایران و آمریکا؛ گزینه تنشزدایی یا راه حل نهایی؟
رهبران آینده واشنگتن برای بازگشت به برجام اعلام آمادگی کرده‌اند
آفتاب‌‌نیوز :شکست انتخاباتی ترامپِ ستیزه‌جو با ایران و همچنین چراغ سبز دموکرات‌ها برای بازگشت به برجام موجب شد که فضای سیاسی کشورمان تحت تاثیر مشخص شدن نتیجه انتخابات آمریکا قرار گیرد.
با اعلام پیروزی «جو بایدن»، موجی از هجمه‌ها به دولت آغاز شده است؛ حملاتی که به رغم تاکید چندباره دولتمردان بر مذاکره‌ناپذیری برجام، حفاظت از منافع ملی و خواست مردم و در نهایت حرکت در چارچوب سیاست‌های کلی نظام، همچنان با شدت و حدت روزافزون ادامه دارد.
از سوی دیگر، چهره‌های مختلف سیاسی به بیان دیدگاه‌های خود درباره مذاکره احتمالی با آمریکا پرداخته‌اند که نشان از اهمیت این موضوع در فضای سیاسی کنونی کشور دارد.
روز دانشجو؛ فرصتی برای اظهارنظر درباره مذاکره
روز یکشنبه شانزدهم آذرماه، چهره‌های مختلف سیاسی و نیز نظامی در بخش‌هایی از سخنرانی‌هایشان به مناسبت روز دانشجو به مساله مذاکره با آمریکا پرداختند.
دریادار «علی فدوی» جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عصر یکشنبه در مراسمی که به مناسبت روز دانشجو از سوی دفتر بسیج دانشجویی دانشگاه تهران در دانشکده ادبیات دانشگاه برگزار شد گفت: از شروع مذاکره دیدیم که با چه ترفندهایی نظام را پای مذاکره بردند، با وجود اینکه با صراحت گفته شد نتیجه‌ای نمی‌گیرید. ضرب‌المثلی داریم درباره اینکه امکان ندارد غیر انسان دو مرتبه در یک چاله بیفتد اما نمی‌دانم چرا برخی مصر هستند که برای بار دوم نیز پای‌شان در آن چاله بیفتد.
«سعید جلیلی» عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم از تریبون دانشگاه برای حمله به رویکرد تعامل با واشنگتن بهره برد. او در مراسم بزرگداشت روز دانشجو که از سوی تشکل‌های دانشجویی چون انجمن اسلامی مستقل، جامعه دانشجویی، بسیج دانشجویی و جنبش عدالتخواه دانشگاه تهران برگزار شد، با یادآوری انتخابات یازدهمین دوره ریاست‌جمهوری گفت: سال 92 یک توصیف ناصحیح از صحنه کشور صورت گرفت. ماجرا از این قرار بود که دشمن فشاری را شروع کرده بود که آن را تحریم‌های فلج‌کننده نامیده بود. نتیجه فشار دشمن این شد که شوکی به کشور وارد شده بود و کشور در ریل ایستادگی قرار گرفته بود و به موفقیت‌هایی هم رسیده بود.
جلیلی با بیان اینکه در آن زمان، توصیف غلطی از صحنه صورت گرفت، خاطرنشان کرد: می‌گفتند کشور تنفس می‌خواهد و باید توافق کنیم و سخنانی از این قبیل. توصیف، توصیف درستی نبود؛ واقعیت‌های صحنه را طوری دیگر توصیف می‌کردند. اگر یک بار حرکتی را انجام دادید و توانستید دشمن را در معرض ضعف قرار دهید و او اعتراف کرد که در آستانه فروپاشی تحریم‌ها است، به بهانه‌هایی عرصه را عوض کنیم و اتفاقاتی را رقم بزنیم که همه شاهد هستیم.
عضو شورای روابط خارجی تصریح کرد: در شرایطی که دشمن به انتهای فشار حداکثری رسیده، دوباره می‌خواهد تزویر از خود نشان دهد. این واقعیتی که است که هرگاه زور دشمن به پایان می‌رسد، از تزویر استفاده می‌کند. به پشت خیمه که می‌رسی، وقتی دشمن می‌بیند زور او به جایی نرسیده، پرچم ترویز را بلند می‌کند؛ یعنی همان پرچم مذاکره و توافق.
عضو شورای‌عالی امنیت ملّی با بیان اینکه ما امروز به نقطه خوبی رسیده‌ایم و ملّت توانسته در برابر فشار حداکثری دشمن، ایستادگی کند، تصریح کرد: ملّت الان باید ثمره این ایستادگی را بگیرد نه اینکه بگوییم کشور به تنفس نیاز دارد و بعد هم تزویر دشمن باز هم ورق را برگرداند. جلیلی، رسالت بزرگ دانشجویان را شناساندن آب از سراب و راه از بیراه دانست و تصریح کرد: نباید تجربه‌های تلخ بی‌فرجام دوباره تکرار شود.
حجت‌الاسلام «سیدابراهیم رئیسی» رئیس قوه قضائیه هم روز یکشنبه در جلسه دیدار نمایندگان تشکل‌های دانشجویی گفت: در این شرایط نشان ذوق‌زدگی برای مذاکره با آمریکا امری سخت نادرست و خطا است و بزک‌کردن آمریکا به عنوان آمریکای خوب و بد، امر خطایی است.
«محسن رضایی» دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام اما موضوع مذاکره را نه در قبال آمریکا که در ارتباط با کشوری چون کره شمالی مورد توجه قرار داد و در مراسم گرامیداشت روز دانشجو در دانشگاه جامع امام حسین (ع) اظهار داشت: زمانی که فرمانده سپاه بودم در کره شمالی توافقاتی شد که اگر این توافقات محقق می‌شد و محدودیت‌ها اعمال نمی‌شد امروز در زمینه هسته‌ای از موشکی جلوتر بودیم.
مذاکره تنها یک گزینه جهت تنشزدایی و کسب منافع ملی است
آنچه مشخص است اینکه موضوع مذاکره با آمریکا در شرایطی که رهبران آینده واشنگتن برای بازگشت به برجام اعلام آمادگی کرده‌اند، باز هم نوعی دوقطبی سیاسی را در کشور ما شکل داده است.
در این میان، موضع دولت و شخص رئیس‌جمهوری استفاده از هرگونه فرصتی برای تامین منافع ملی و خواست مردم است حال این منافع و مطالبات از راه مذاکره به دست آید یا غیر از آن.
در مقابل، مخالفان دولت سیاست تعاملی و تنشزدایی را به وادادگی، تسلیم و مسامحه تعبیر می‌کنند. این در حالی است که تنشزدایی به عنوان راهبردی کلان در سیاست خارجی بر مولفه‌هایی عقلانی استوار است؛ مولفه‌هایی که پایبندی به آن نه به تسلیم و تامین منافع گروهی خاص، بلکه به تامین بیشینه منافع ملی خواهد انجامید.
در واقع، تنش زدایی نه به معنی حل کامل و یک‌باره اختلافات و برقراری مناسبات حسنه، بلکه به معنی شناسایی وضع موجود و قبول ضرورت سامان دادن به اوضاع تعارضات، توازنی صلح‌آمیز در زمینه اهداف و منافع متعارض دولت‌ها، در پایین ترین سطح مشترک ایجاد می‌کند.
همچنین معنا کردن مذاکره در ادبیات سیاسی مخالفان دولت به دوستی و رفع مسامحه‌گرایانه اختلافات، تعبیری نادرست است. مذاکره راهکاری معقول و پذیرفته شده در قواعد بین‌المللی برای ایجاد ارتباط حداقلی میان واحدهایی است که با یکدیگر اختلاف دارند و در پروسه‌ای تعاملی، در مورد چالش‌ها، مقدورات، محذورات و زمینه‌های بده بستانهای سیاسی و اقتصادی در چارچوب منافع ملی خودشان با یکدیگر چانه‌زنی وگفت وگو می‌کنند چنانکه دو دولت متخاصم هم در شرایط جنگ با واسطه یا بی‌واسطه درباره آتش‌بس و صلح کانال‌هایی سخن می‌گویند.
در واقع در رویکرد تعاملی، تنش زدایی و مذاکره هدف نهایی دیپلماسی یک کشور محسوب نمی‌شود، بلکه تنها راهکاری برای دست‌یابی به منافع و اهداف ملی است. از دید ناظران احتمالا دلیل مخالفت با رویکرد تنش‌زدای دولت، بی توجهی مخالفان به عناصر قدرت ملی ایران است.
تنشزدایی و مذاکره بدون توجه به قدرت ملی و شاخص‌های اساسی سیاست خارجی، تنش زدایی و مذاکره از موضع ضعف است. این در حالی است که دولتمردان بارها و بارها از موضع قدرت، از ناگزیری واشنگتن به تسلیم در برابر ایستادگی مردم ایران و غیرقابل‌مذاکره بودن اصل برجام سخن گفته‌اند. بازشناسی و بازنشانی مفهوم تعامل و مذاکره، شاید راهکاری باشد که انگاره‌ها و باورهای مخالفان در مورد رویکردهای دولت را اصلاح کند.